Trong thời gian gần đây, khoa Cấp cứu - Hồi sức tích cực và Chống độc Trung tâm Y tế Đông Triều liên tục tiếp nhận và xử trí các ca bệnh bị phản vệ do ong đốt. Ong đốt là tai nạn thường gặp nhưng không phải ai cũng biết cách sơ cứu, dẫn đến nhiều tình trạng nguy hiểm: Phản vệ, tiêu cơ vân cấp, suy thận, nhiễm trùng... Dưới đây là hướng dẫn sơ cứu ong đốt tại nhà an toàn:

1. Đại cương

- Ong thuộc họ cánh màng gồm 2 họ chính:

+ Họ ong vò vẽ bao gồm: ong vò vẽ, ong bắp cày, ong vàng.

+ Họ ong mật gồm ong mật và ong bầu.

Bộ phận gây độc gồm túi nọc và ngòi nằm ở phần bụng sau của con cái. Ngòi của ong mật có hình răng cưa do vậy sau khi đốt ong bị xé rách phần bụng và để lại ngòi ong trên da và con ong sẽ bị chết. Ong vò vẽ thì ngòi ong trơn nên có thể đốt nhiều lần.

- Liều độc: phụ thuộc rất nhiều vào loại ong và số vết đốt.

- Mức độ nặng phụ thuộc vào loại ong, số nốt đốt và vị trí đốt. Ở người lớn bị ong vò vẽ đốt từ trên 30 vết đốt trở lên là nặng, trẻ em bị từ trên 10 nốt đốt là nặng. Ngoài ra, bệnh nhân bị ong đốt có thể gặp các biến chứng nguy hiểm đến tính mạng như sốc phản vệ, tổn thương thận cấp, hoặc suy hô hấp cấp do vị trí ong đốt vào vùng đầu mặt cổ gây phù nề chèn ép đường thở.

- Việc xử trí sớm, tích cực tập trung vào việc truyền dịch, tăng cường bài niệu có thể làm giảm được mức độ nặng.

2. Hướng dẫn xử trí sơ cứu ong đốt đúng cách:

- Đưa nạn nhân ra khỏi khu vực bị ong đốt. Đặt nạn nhân nằm yên, tránh cử động nhiều để hạn chế nọc độc lan truyền trong cơ thể.

- Các loại côn trùng khác thường không để lại dấu vết khi đốt. Còn ong thường để lại kim và túi chứa nọc độc tại vị trí đốt.

- Nếu vòi chích nổi lên bề mặt da, dùng nhíp gắp nhẹ lấy kim ra.

-Tránh dùng tay khều hoặc chà xát, đè lên vết chích bởi mũi kim dính vào da có kèm theo túi chứa nọc độc sẽ tiếp tục bơm chất độc vào cơ thể. Cần lấy kim ra khỏi da càng nhanh càng tốt, tránh chất độc gây sưng, nhức nhối nghiêm trọng hơn.

- Rửa vết chích bằng xà phòng hoặc nước sạch, nước ấm, dung dịch sát trùng.

- Đắp khăn lạnh hay túi chườm đá lên vùng bị đốt để giảm sưng, giảm đau,…

- Cho nạn nhân uống nhiều nước để thải bớt độc tố.

- Tuyệt đối không dùng thuốc (dù là thuốc y học cổ truyền hay thuốc tân dược) hay vôi bôi lên vết chích. Sau khi sơ cứu, cần đưa ngay nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.

3. Các trường hợp bị ong đốt cần đưa cấp cứu ngay lập tức:

- Bị ong đốt ở nhiều vị trí trên cơ thể, nhất là vùng đầu, mặt, cổ.

- Triệu chứng phản vệ: thường xảy ra sau khi bị ong đốt vài phút đến vài giờ và tử vong thường xảy ra trong giờ đầu. Sốc phản vệ chiếm từ 0,3-3 thậm chí 8% các trường hợp ong đốt. Các triệu chứng của phản vệ hay gặp:

+ Toàn thân: vật vã kích thích, lơ mơ, ngất hoặc hôn mê

+ Da: nổi mày đay, ngứa

+ Hô hấp: phù lưỡi, , khó thở, co thắt phế quản

+ Tim mạch: nhịp nhanh, tụt huyết áp, ngất

+ Tiêu hóa: nôn, buồn nôn, ỉa chảy, đau quặn bụng, đầy bụng

- Xác định được loài ong đốt là ong bắp cày, ong vò vẽ,… bởi nọc của chúng có độc tố mạnh, gây biến chứng toàn thân.

4. Cách phòng ngừa ong đốt:

- Tránh xa khu vực có nhiều ong sinh sống.

- Đặc tính của loài ong là không chủ động tấn công “kẻ thù”, có nghĩa nếu không động vào tổ của chúng, chúng sẽ không đốt bạn; do đó, không chọc phá tổ ong. Đặc biệt, cần căn dặn trẻ em bởi chúng thường tinh nghịch nên có thể vô tình hoặc cố ý chọc tổ ong.

- Không đi vào khu vực có nhiều cây cối vào buổi tối vì khó phát hiện ra tổ ong. Vô tình đụng phải tổ ong vào ban đêm khiến bạn khó thoát khỏi sự tấn công của cả đàn. Đồng thời, việc sơ cứu, cấp cứu vào ban đêm cũng khó khăn hơn, nạn nhân dễ rơi vào nguy hiểm tính mạng.

- Khi lấy tổ ong cần đảm bảo mặc đồ bảo hộ, tránh để lộ phần da ra bên ngoài.

- Nhận thấy đàn ong có thể gây nguy hiểm và muốn đuổi ong đi, bạn nên dùng khói hoặc lửa thay vì lấy que chọt vào tổ.

- Vệ sinh xung quanh nhà cửa thường xuyên để không tạo điều kiện cho ong làm tổ. Hoặc nếu ong làm tổ, không nên chọc phá tổ ong.

- Khi vào rừng, nên chọn trang phục che chắn tay chân, đi giày kín, đội mũ có màng che mặt để tránh va phải tổ ong và bị tấn công./.